Als ik een paar dagen gelden via NPO Start een uitzending van Het Mooiste Meisje van de Klas aanklik zie ik de uitzending over Mandy Sleijpen. Mandy is als kind 7 jaar misbruikt geweest door haar eigen opa. De uitzending raakt me. Er zitten veel elementen in die vaak terugkomen als het gaat om seksueel misbruik binnen families.
Mandy gaat vaak naar haar opa. Als ze niet wil worden haar ouders boos. Haar vader zegt zoiets als “Waarom niet? Opa is altijd zo aardig voor je!” tegen haar.
En dit gebeurt veel binnen families. In onze samenleving zijn we ons véél te weinig bewust van het feit dat de ergste misdrijven gepleegd worden door familieleden, vrienden en bekenden. We denken “het is familie dus die doet zoiets niet” en slaan daarmee de plank volledig mis.
Haar opa is erg manipulatief. Bij het eerste misbruik dreigt hij met “Het moet geheim blijven anders gaan we beiden naar de gevangenis“” Daarmee haar medeschuldig en medeverantwoordelijk makend. Ze was erg op haar opa gesteld, dus ze was ook bang dat ze verantwoordelijk zou worden haar opa naar de gevangenis te laten gaan. Dus trekt ze de conclusie “dit mag ik nooit aan iemand vertellen“. Opa gaat met haar voor de spiegel staan en wijst raakt al haar lichaamsdelen aan en zegt daarbij “Dit is van mij en dit is van mij (enz)”.
Ik zie dit als toxisch familiegedrag: opa ziet zijn kleinkind als bezit. En omdat ze van hem is mag hij met haar doen wat hij wil. Binnen families worden vaak grenzen niet gezien en overschreden. Dit heeft alles te maken met het feit dat mensen ervan uitgaan dat familiebanden er voor altijd zijn en niet verbroken kunnen worden en je dus prima over iemands grenzen kunt gaan. Ook worden dingen geclaimd. Ouders die zeggen over hun kind “dat heeft ie van mij” claimen de prestatie van het kind zelf alsof ze dat zelf hebben gedaan. Maar ik dwaal een beetje af dus ik ga weer verder met wat er inde uitzending ook nog te zien is.
Uiteindelijk indoctrineerde Mandy’s opa haar zo dat ze ervan overtuigd raakte dat ze het misbruik zelf had uitgelokt, dat t haar schuld was. Haar angst werd dat het uit zou komen, ze is bang dat iedereen haar uit zal kotsen en dat ze haar familie pijn zal doen. Ook krijgt ze een heel slecht zelfbeeld.
Dit is heartbreaking maar komt helaas veel voor. Een veel voorkomende reactie bij trauma is dat overlevers zichzelf de schuld geven. Naast dat dit schuldcomplex door haar opa bij haar veroorzaakt is door zijn manipulaties kan dit ook een misplaatste manier zijn om controle te claimen over een situatie waar er geen controle was. Als je het zelf uitlokt dan had je eigenlijk de touwtjes in handen.
Mandy dissocieert tijdens het misbruik en gaat dan in haar hoofd naar een fantasie wereld. En omdat het misbruik plaatsvind tussen haar en haar opa en ze in haar hoofd wegvlucht bestaat het voor haar gevoel eigenlijk amper. Als ze het impulsief ineens verteld is het voor haarzelf ook een shock – t is ineens echt, het bestaat ineens.
Dissociatie (een manier van je hersens om jezelf te beschermen) maakt dat de herinneringen aan het misbruik gefragmenteerd worden opgeslagen. De herinnering voelt ver weg, als in een film. Informatie over datum, plaats en tijdstip kunnen zo vertroebeld raken. Hier wordt vaak misbruik van gemaakt in rechtszaken door de verdediging van de dader. Als er dan onduidelijkheid is over tijdstip of plaats voeren ze dat aan als bewijs dat het misbruik nooit heeft plaatsgevonden. Overigens speelt dat in dit verhaal niet.
In de uitzending zien we een fragment met Mandy, haar moeder en haar opa. Moeder doet Mandy een pruik op voor (ik denk) een toneelstuk waarin ze ene Jessica speelt en zegt “Je lijkt nu zeker meer op Jessica”. Opa zegt “Ik vind Jessica niet zo knap hoor, ik vind jou knapper.”
Hoewel dit op het eerste gezicht een onschuldige opmerking lijkt is die dat niet. Ik denk dat we allemaal soortgelijke situaties binnen families kennen waarbij bijvoorbeeld een oom of opa een opmerking naar een kind maakt waarbij je een erg ongemakkelijk gevoel krijgt, alsof er onder die opmerking een andere opmerking schuilgaat. Dat rare gevoel geeft dit fragment zeker ook en ik vind het goed dat het in de uitzending zit.
Nu het is uitgekomen geven de ouders aan haar meteen te geloven. Ook haar opa geeft meteen toe. En dat is belangrijk omdat er in Mandy twijfel bestaat “is het niet gewoon een nachtmerrie geweest al die jaren?“.
Twijfel over of het misbruik wel heeft plaatsgevonden is iets wat veel voorkomt bij overlevers. Dat heeft alles te maken met het eerder genoemde dissociëren en de afgedwongen geheimhouding. Maar het heeft er ook mee te maken dat wij allen (als samenleving) het onderwerp wegstoppen en er veel te weinig over praten. Het is niet gezellig en het leven is al zo ingewikkeld. en toch zouden we dat wél moeten doen. Om het voor overlevers makkelijker te maken er open over te zijn.
Er wordt door haar omgeving aangedrongen om aangifte te doen maar Mandy voelt zich van binnen nog steeds de aanstichter. Als ze er naar 3 jaar sterk genoeg voor is en ze alsnog aangifte doet kiest een deel van de familie de kant van de dader. Ook vinden ze het moment te laat. Er worden dingen gezegd als “Mandy heeft het zelf uitgelokt” (dat zeggen ze dus over een kind van 7). En tijdens de rechtszaak loopt dat deel van de familie te schelden tegen de mensen die aan Mandy’s kant staan. Mandy verteld dat ze dat bijna nog schadelijker vind dan het misbruik zelf. In de rechtszaak bekend opa alles maar stelt dat het haar schuld was, ze kwam immers zelf toch op zijn schoot zitten. Hij toont geen greintje berouw.
Familieleden die er niet aan willen dat zoiets is gebeurt zijn er helaas vaak. Niet alleen zit victim blaiming diep geworteld in onze manier van denken. Ook is het zo dat het verhaal van een overlever er voor zorgt dat je jouw beeld van de dader en de periode waarin het gebeurde moet aanpassen. Mensen ervaren dat als pijnlijk. Ineens was het niet allemaal rozengeur en maneschijn. Ze kiezen er dan vervolgens voor de overlever aan te vallen.
Bekijk de NPO uitzending hier https://npo.nl/start/serie/het-mooiste-meisje-van-de-klas/seizoen-19/mandy_4/afspelen
Toen ik de uitzending gekeken had kreeg ik een berichtje van de Vragendokter (een kanaal wat ik volg) waarin een podcast stond over seksueel misbruik. Bij beluistering ervan bleek het een gesprek met Mandy. Ze verteld erin over wat ze meemaakte maar ook over de stichting die ze oprichtte met als doel om seksueel misbruik bespreekbaar te maken. De stichting heet Wij Zijn M en je vind de website ervan hier. https://www.wijzijnm.nl/
Dit is de Podcast van de Vragendokter
Obed
17-03-2025
