De gevolgen van seksueel misbruik en GGZ diagnoses

In 2020 kreeg ik de diagnose schizotypische persoonlijkheidsstoornis bij een GGZ instelling die gespecialiseerd is in seksueel misbruik. Terwijl ik er kwam voor therapie. Therapie heb ik er niet gehad. Hoewel ik in eerste instantie meegaand ben geweest in het accepteren van deze diagnose (de behandelaarster heeft er voor geleerd dus zal het wel weten) begon er van binnen iets te knagen. Tevens is in een van de gesprekken gesuggereerd dat ik misschien wel nooit iets zou hebben meegemaakt op het gebied van seksueel geweld. In deze blog lees je wat dat met me gedaan heeft en hoe ik de dingen zie. Ik schrijf dit blog voor mezelf om dingen op een rijtje te krijgen. Ik publiceer hem omdat anderen er wellicht wat aan kunnen hebben.

Om te beginnen: wat is dat eigenlijk een schizotypische persoonlijkheidsstoornis? een simpele Google search levert dit rijtje kenmerken op. Ik zal er bij zetten of ze voor mij gelden.

• Iemand heeft het idee dat er in het leven ‘verborgen boodschappen’ zitten die alleen hij kan zien – totaal niet.
• Iemand heeft rare gedachten en overtuigingen en gedraagt zich daardoor vreemd – er zijn vast mensen die vinden dat ik nogal links ben, maar vreemd gedragen? lijkt me niet.
• Iemand ziet dingen anders dan dat ze zijn. – Tja, hoe zijn dingen? Dat is natuurlijk afhankelijk aan wie je het vraagt. Beetje vaag dit kenmerk.
• Iemand denkt en spreekt op een aparte manier. Er wordt bijvoorbeeld veel door elkaar verteld. – Nou nee. Ik spreek over het algemeen samenhangend.
• Iemand is extreem achterdochtig en vertrouwt niemand – Er zit inderdaad een soort basis wantrouwen in mij. Dat kan sterker worden als het slecht met me gaat.
• Iemand komt kil over – Nee. Ik ben niet kil. Ik kan wel als wat stug of geremd worden ervaren is mijn ervaring.
• Iemand gedraagt zich vreemd of ziet er vreemd uit – Ik zie er niet vreemd uit. Draag normale kleren. Wel heb ik tattoos. Net als zoveel anderen.
• Iemand heeft geen goede vrienden buiten zijn familie – Nee. Die heb ik wel.
• Iemand voelt zich bij anderen niet op zijn gemak – Ik voel me niet op mijn gemak in situaties waarin veel mensen door elkaar praten. Er veel tegelijk gebeurd. Ik heb weinig filters en alles komt hard binnen.
• Iemand is erg angstig in contact met andere mensen. Dit komt omdat hij ze niet vertrouwt – er is dus inderdaad sprake van wantrouwen, maar “erg angstig in contact met anderen” kun je bij mij niet zo stellen.

Als ik uit moet gaan van deze kenmerken klopt er vrij weinig van de diagnose.
Als je ook naar andere websites gaat ontstaat het beeld van iemand die zich excentriek gedraagt en kleed. Iemand die wantrouwig is en zich afzondert. En iemand die vlucht in alcohol en drugs. En wat een aantal kenmerken betreft komen die wel wat overeen met mij. Ik heb inderdaad veel tijd alleen nodig. Ik heb wantrouwen in mij en laat soms mensen moeilijk heel dichtbij komen. In mijn ogen is er echter te weinig overlap om de diagnose te rechtvaardigen.

Maar een veel groter probleem is de diagnose krijgen van een instelling waar ik heen ben gegaan om hulp te krijgen bij lange termijn effecten van onverwerkt trauma met daarbij de suggestie dat er misschien nooit iets met mij gebeurd zou zijn. Die bom sloeg pas na een tijdje in. Het zorgde ervoor dat ik een tijdje serieus getwijfeld heb aan mezelf. Zou ik gek zijn? Zou ik alles hebben verzonnen? Het heeft een tijd geduurd tot ik mezelf kon herpakken en weer in mezelf ben gaan geloven. En tijdens die periode nam mijn depressie ernstigere vormen aan. Zeker door de eerder genoemde suggestie in combinatie met de hardnekkige stroming dat hervonden herinneringen niet zouden kunnen bestaan (zoals bij mij).

Het groot deel van het probleem zit ingebakken in het woord “stoornis”. Gestoord betekend “gek”. Er is blijkbaar iets mis met je persoonlijkheid. Je legt daarmee de schuld van het lijden bij de persoon zelf. Terwijl ik denk dat mensen een beschadigde persoonlijkheid ontwikkelen als gevolg van niet geheelde wonden. Zeker in het geval van seksueel misbruik doe je daarmee aan een vorm van victim blaming. Mensen die seksueel geweld hebben meegemaakt voor gek verklaren doet op een akelige manier ook denken aan de periode dat vrouwen met verhalen over seksueel geweld door psychiaters als hysterisch en leugenachtig werden bestempeld (en helaas nog steeds zo ongeveer de reactie van velen op social media als iemand met een verhaal over seksueel geweld naar buiten treedt).

Verder vind ik dat er een waardeoordeel lijkt te zitten in de diagnose. Er wordt gesproken over een stoornis en onderdeel ervan is “excentriek gedrag” en “vreemd gedrag”. Blijkbaar is gedrag wat afwijkt van het gemiddelde een stoornis. Dat staat me erg tegen. Het gaat er in het leven om hoe je met jezelf, je medemens en dieren/natuur omgaat. Afwijkend gedrag of kleding als een stoornis bestempelen vind ik niet okay. Het leven zou geen keurslijf moeten zijn. Er komt de laatste tijd wat meer aandacht en erkenning voor “ongebruikelijke” genders bijvoorbeeld en dat is een goed iets. Er lijkt dus wat beweging in te zitten, maar tot voor kort deden mensen er alles aan om elkaar in hokjes man of vrouw te stoppen. Je hebt het recht jezelf te zijn zolang je een ander daar niet mee schaadt. Als mensen zichzelf mogen zijn worden ze gelukkiger. Zo is het ook met kleding en gedrag lijkt mij. De DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) zou het überhaupt niet moeten hebben daarover.

Ik ken een aantal mensen die geheel of grotendeels in het plaatje van iemand met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis passen en van ALLEMAAL weet ik dat ze een vorm van seksueel geweld hebben meegemaakt. Ik ben geen wetenschapper maar het lijkt me op zijn minst opvallend.

Zou een persoonlijkheidsstoornis dus een gevolg kunnen zijn van niet behandeld seksueel geweld?
Dat zou in mijn ogen heel goed kunnen. Ik ga voor nu even uit van de kenmerken van de schizotypische. Neem bijvoorbeeld het wantrouwen. Als iets je wantrouwig maakt is het wel als een familielid je misbruikt en vervolgens “gezellig” met je ouders aan tafel zit. Of dat je verkracht wordt door iemand die je als een goede vriend beschouwde. Je vertrouwen wordt in de kern ernstig beschadigd. Dit zorgt er tevens voor dat je de rest van je leven moeite hebt mensen dichtbij te laten (een ander belangrijk kenmerk van deze persoonlijkheidsstoornis).

Trauma kan leiden tot een andere hersenstructuur. Je kunt letterlijk op scans dat zien. Tevens kun je als gevolg van PTSS jarenlang met veel te hoge stresslevels leven, wat zeker ook niet gezond is voor jou als persoon. Trauma kan er voor zorgen dat een deel van jou “bevroren” blijft in de tijd. Je persoonlijkheid splitst zich daarmee wat op met een deel wat probeert door te leven en een deel wat “achterblijft in de de tijd”. Al deze dingen doen iets met je persoonlijkheid. Noem het vervorming als gevolg van trauma. Dit in combinatie met de moeite met intimiteit (wat in mijn geval leidde tot gedachtes als “er is iets mis met me“) en de neiging je te willen afzonderen zorgt ervoor dat mensen je als vreemd ervaren. Als gek misschien. Maar gek ben je niet. Je wordt het wel van een familielid, pastor of goede vriend die opeens een monster blijkt en daarmee je leven een soort horrorfilm wordt.

Bij vroeg trauma wordt je op jonge leeftijd geconfronteerd met het feit dat mensen vreselijk donkere kanten kunnen hebben en zwaar over grenzen kunnen gaan. Je kunt je dan aangetrokken gaan voelen tot bepaalde scenes/muziek die die donkere kanten omschrijft of de woede die onrecht teweeg kan brengen in muziek verwerkt. Dat lijkt me niet vreemd of excentriek, maar vooral erg begrijpelijk. Maar naar uiterlijkheden zoals bijvoorbeeld het hebben van een hanenkam of het dragen van spikes op kleding wordt vaak met een blik vol vooroordelen naar gekeken. Vrees geen toffe mensen met een hanenkam maar degenen met driedelig pak, die zich anders voor doen dan ze van binnen zijn zou ik zo zeggen.

Alcohol en drugs gebruik wordt soms ook genoemd als kenmerk. Bij onbehandeld trauma hebben mensen de neiging de pijn te willen verzachten. Lijkt me nogal duidelijk verder.

Er is in mijn ogen te weinig aandacht voor de lange termijn effecten van onbehandeld trauma als het gaat om seksueel geweld. Net als bij recente slachtoffers is het ook bij slachtoffers bij wie het langer geleden is nog steeds van belang te blijven benadrukken dat je niet gek bent.

Je bent nooit gek geweest. Het is nooit je schuld geweest.

Hopelijk heeft iemand hier wat aan.

Obed

01-07-2023